Rozmowa z nastolatkiem często bywa wyzwaniem, zwłaszcza że okres dojrzewania to czas silnych emocji i gwałtownych zmian. Młodzież w tym wieku intensywnie pracuje nad budowaniem swojej tożsamości, co zwykle wiąże się z dużą potrzebą niezależności i podkreślania swojej indywidualności. Te naturalne dążenia mogą prowadzić do nieporozumień, napięć i trudności w komunikacji z rodzicami. Nastolatki często reagują buntem, a rodzicom może być trudno znaleźć równowagę między dawaniem wolności a wyznaczaniem granic.
Aby skutecznie wspierać dziecko w tym wymagającym okresie, kluczowe jest zrozumienie jego perspektywy i emocji. Zamiast narzucać swoje rozwiązania czy oceniać, warto otworzyć się na szczery dialog i skupić na budowaniu wzajemnego zaufania. Pomocne mogą okazać się techniki psychologiczne, takie jak aktywne słuchanie, empatia oraz umiejętne zadawanie pytań, które sprzyjają otwartej rozmowie. Opanowanie tych umiejętności pozwala rodzicom nie tylko lepiej zrozumieć swoje dziecko, ale także wspierać jego rozwój emocjonalny i budowanie zdrowych relacji w przyszłości.
Narzędzia które pomagają w komunikacji nastolatkiem
1. Słuchaj aktywnie
Aktywne słuchanie bywa trudne, ponieważ wymaga pełnej uwagi i koncentracji, które mogą być ograniczone w zależności od naszego stanu psychofizycznego. Przykładowo gdy brakuje nam zasobów energetycznych, bo jesteśmy zmęczeni, mamy tendencję do szybkiego przechodzenia do sedna, udzielania rad lub oceniania sytuacji. Natomiast dla młodego człowieka kluczowe jest to, aby czuł się wysłuchany i zrozumiany. Aktywne słuchanie polega na poświęceniu pełnej uwagi temu, co dziecko mówi, zamiast skupiania się na własnych odpowiedziach. Pamiętaj, aby unikać przerywania oraz pochopnego wyciągania wniosków. Z czasem aktywne słuchanie może stać się łatwiejsze, choć wciąż będzie wymagało naszej obecności i gotowości. W przyszłości nastolatek doceni tę umiejętność i będzie potrafił intuicyjnie komunikować się w relacjach międzyludzkich. Jako rodzice przecieramy dla niego szlak do wartościowego porozumiewania się z innymi ludźmi.
Jak to zrobić?
- Utrzymuj kontakt wzrokowy – to sygnalizuje, że jesteś obecny w rozmowie.
- Potakuj i zadawaj pytania – pokazujesz w ten sposób, że interesujesz się tematem.
- Parafrazuj to co mówi dziecko– np. „ Czy dobrze rozumiem, że czujesz złość z powodu odwołanego koncertu?” To pokazuje , że naprawdę słuchasz i starasz się zrozumieć
- Odzwierciedlaj emocje – jeśli Twoje dziecko jest smutne, możesz powiedzieć: „Widzę, że jesteś przygnębiony. Chcesz o tym porozmawiać?”. To pokaże mu, że jego emocje są ważne.
- Unikaj przerywania– pozwól nastolatkowi dokończyć myśl zanim odpowiesz. To daje mu przestrzeń do wyrażenia siebie.
2. Unikaj oceniania i krytykowania
Nastolatki są szczególnie wrażliwe na ocenę i krytykę. Negatywne uwagi mogą skutecznie zablokować dalszą rozmowę i sprawić, że dziecko zamknie się w sobie. Zamiast tego, staraj się skupić na zrozumieniu ich perspektywy. Niezależnie od tego, czy zgadzasz się z opinią nastolatka , nie narzucaj swoich wartości w sposób krytyczny.
Jak to zrobić?
- Zamień krytykę na ciekawość – zamiast mówić „Dlaczego zawsze musisz tak reagować?”, zapytaj: „Co sprawiło, że tak się poczułeś?”.
- Używaj afirmacji– np. „ To co mówisz jest bardzo ważne. Dziękuję, że się tym ze mną dzielisz”. To wzmacnia poczucie wartości dziecka.
- Unikaj generalizacji – wystrzegaj się stwierdzeń typu „Zawsze jesteś leniwy”. To prowadzi do frustracji i nie pomaga w rozwiązaniu problemu. Powiedz : „Widzę, że trudno Ci się zmotywować do wykonania tego zadania, czy mogę Ci jakoś pomóc by stało się to łatwiejsze ?”
3. Wybierz odpowiedni moment
Rozmowa z nastolatkiem powinna być dobrze umiejscowiona w czasie. Gdy dziecko jest pod wpływem silnych emocji, może nie być w stanie skupić się na konstruktywnej dyskusji. W takich momentach warto dać mu chwilę na uspokojenie się i powrócić do tematu później.
Jak to zrobić?
- Zaplanuj rozmowę – zamiast poruszać trudne tematy w środku kłótni, powiedz: „Chciałbym porozmawiać o tym później, kiedy będziemy spokojniejsi”.
- Daj dziecku przestrzeń – nie oczekuj, że będzie gotowe na rozmowę od razu. Czasami warto pozwolić mu ochłonąć, zanim przejdziecie do dyskusji.
4. Zadawaj otwarte pytania
Pytania zamknięte (takie, na które można odpowiedzieć „tak” lub „nie”) mogą szybko zakończyć rozmowę. Zadawanie pytań otwartych zachęca nastolatka do rozwinięcia swojej myśli i wyrażenia emocji.
Jak to zrobić?
- Zamiast pytać: „Czy miałeś dobry dzień?” (zamknięte pytanie),
- Zadaj pytanie otwarte: „Co dziś ciekawego się wydarzyło?” To zachęca do bardziej szczegółowych wypowiedzi.
- Uwaga!!! Bardzo często dziecko, które słyszy pytanie „ Jak było w szkole?” myśli, że rodzic pyta o oceny, uwagi. Zapytaj dziecko „ Jak Ci minął dzień?” „ Co fajnego się wydarzyło?”, „Jak spędzałeś przerwy?”
5. Spróbuj zrozumieć ich perspektywę
Nastolatki często czują, że dorośli ich nie rozumieją. Mają w tym trochę racji – okres dorastania wiąże się z tak szybkimi zmianami emocjonalnymi, że nawet samo dziecko może mieć trudność z ich zrozumieniem. Aby nawiązać efektywną rozmowę, postaraj się zrozumieć, z jakiego miejsca pochodzą emocje nastolatka. Niezależnie od tego, czy chodzi o szkołę, relacje czy samorozwój, kluczem jest empatia. Dlatego pokaż dziecku, że chcesz zrozumieć jego perspektywę.
Jak to zrobić?
- Przypomnij sobie swoje doświadczenia z tego okresu – to może pomóc Ci lepiej zrozumieć, jak się czuje Twoje dziecko.
- Okaż chęć zrozumienia- „Bardzo chciałabym/chciałbym zrozumieć Twoją perspektywę opowiesz mi o tym co się teraz dzieje ważnego dla Ciebie?”
- Pytaj o ich perspektywę – nawet jeśli masz inne zdanie, zadaj pytanie: „Jak myślisz, dlaczego tak się czujesz?” , „ Chciałbym usłyszeć więcej co myślisz na ten temat” , „Co według Ciebie mogłoby pomóc w rozwiązaniu tego problemu?”.
6. Daj im autonomię
W okresie dorastania nastolatki pragną niezależności i chcą podejmować własne decyzje. Zbyt duża kontrola nad ich wyborami może prowadzić do buntu. Warto dawać dziecku możliwość samodzielnego podejmowania decyzji, jednocześnie ustalając jasne granice i oferując wsparcie. Pamiętać należy, że granice te powinny być dostosowane do wieku i dojrzałości dziecka, a także ewoluować wraz z jego rozwojem.
Jak to zrobić?
- Ustalaj granice wspólnie – zamiast jednostronnie narzucać zasady, zapytaj: „Jakie według Ciebie powinny być granice korzystania z telefonu?”.
- Zachęcaj do refleksji – gdy coś nie idzie zgodnie z planem, zamiast wytykać błędy, zapytaj: „Jak myślisz, co mogłeś zrobić inaczej?”.
7. Bądź cierpliwy i wyrozumiały
Nastolatki mogą sprawić trudności, ale pamiętaj, że często nie wiedzą, jak radzić sobie z intensywnymi emocjami. Mogą reagować impulsywnie, być niemiłe lub zamknięte. Zamiast od razu się denerwować, postaraj się zrozumieć ich frustrację. Okazywanie cierpliwości i wyrozumiałości jest kluczowe w budowaniu zaufania.
Jak to zrobić?
- Oddychaj i nie reaguj emocjonalnie – jeśli rozmowa staje się zbyt intensywna, daj sobie chwilę na uspokojenie. Możesz powiedzieć dziecku, że teraz musisz pooddychać by się zrelaksować. Pamiętaj, że dziecko uczy się przez obserwację i taki komunikat może stanowić zachętę do spróbowania Twoich sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami.
- Daj przykład: dziel się z dzieckiem swoimi doświadczeniami i uczuciami, aby pokazać, że szczerość i otwartość są ważne.
- Przyznaj się do błędu – np. jeśli zareagujesz zbyt emocjonalnie, przeproś. To pokaże dziecku, że każdy może popełniać błędy.
- Bądź obecny- pokaż dziecku, że zawsze jesteś gotowy na rozmowę niezależnie od tematu.
Podsumowanie
Rozmowa z nastolatkiem wymaga empatii, cierpliwości i odpowiednich narzędzi. Kluczem do sukcesu jest otwartość na emocje dziecka oraz gotowość do zrozumienia jego perspektywy. Pamiętaj, że budowanie więzi poprzez komunikację to proces. Oznacza to, że nie wszystko musi być rozwiązane natychmiast.
Regularne, szczere rozmowy są kluczowe w budowaniu więzi między rodzicem a dzieckiem. Wiedza, że do rodzica może zawsze zwrócić się o pomoc wzmacnia jego poczucie bezpieczeństwa, tym samym wpływa pozytywnie na jego rozwój.
